Geschiedenis van Klaverjassen?

klassieke 19de eeuwse Engelse speelkaart

De speelkaart die al vanaf het begin in Klaverjas Trainer wordt gebruikt is een klassieke 19de eeuwse Engelse speelkaart. Met portretten op de Kings, Queens en Jacks. Vreemd genoeg hebben speelkaarten al eeuwenlang ongeveer hetzelfde uiterlijk. Ook de Engelsen hebben hun speelkaarten niet zelf verzonnen. Zij vonden hun ‘inspiratie’ al in de 16de eeuw aan de andere kant van het kanaal. In Frankrijk maakten ze toen al kaarten met afbeeldingen van de ‘negen besten’ (1291) en de huidige kaarten hebben daar nog steeds bijzonder veel van weg. Pas vanaf het eind van de 19de eeuw, zo’n 400 jaar na introductie, werden de meeste speelkaarten ‘gespiegeld’ uitgevoerd, met extra tekens in elke linker-boven hoek. Zo stond een kaart nooit op z’n kop en kon je als speler snel en gemakkelijk de kaarten in je ‘waaier’ herkennen. Reuze handig! Vreemd dat die vondst zolang moest duren!? Onze voorouders waren misschien toch zo slim niet. Hoe dan ook, tegenwoordig weten we niet beter dan dat een speelkaart er zo hoort uit te zien. Elke verticaal (180°) gespiegelde afbeelding op een staande rechthoek wordt nu zelfs automatisch met een speelkaart geassocieerd.

Andi Farr, 2009Suzanne Barta, 1977
Ondanks de trage evolutie van de traditionele speelkaart ontstonden er hier en daar toch ook vreemde, creatieve en soms zelfs boeiende ontwerpen voor die rechthoekige stukjes karton. Misschien door de chaos waar evoluties nou eenmaal mee gepaard gaan, maar misschien ook omdat de oorsprong van de speelkaart toch niet zo simpel is.. er bestaan namelijk meerdere voorlopers van. Zo hebben ook de (meestal 97) Tarot kaarten, oorspronkelijk een ‘doodgewoon’ Italiaans kaartspel uit 1420, invloed gehad op de speelkaart die we nu kennen. Het schijnt dat de eerste Jokers, en dat klinkt voor velen nog wel plausibel, maar dan: zelfs het begrip Troef oorspronkelijk uit die hoek komen!

Klaverjassen

Vooral sinds de industriële revolutie zijn er speelkaarten gemaakt voor bijna elk te verzinnen doel en voor bijna elke gelegenheid. Er zijn kaarten met politici, steden, blote vrouwen, striphelden, terroristen, noem maar op. De meesten daarvan zijn niet echt geschikt om mee te klaverjassen. Tijdens het kaarten is het handig als je de kaarten zonder moeite herkent en vreemde afbeeldingen helpen daar niet bij. Veel kaarten verdwenen daarom in een museum, bij handelaars en/of prive verzamelingen als DXPO, of, heel verdrietig, in de prullenbak…

Als je die enorme verscheidenheid aan prachtige kaarten ziet vergeet je bijna hoeveel tijd er in het ontwerpen van zo’n spel gaat zitten; 54 kaarten en twee jokers, dat is bepaald aanpakken! Van sommige ontwerpers (het zijn kunstenaars eigenlijk, meestal toch) zie je direct dat hun kaarten nooit waren bedoeld om echt te gebruiken. Veel te mooi, veel te duur, of veel te onherkenbaar.

Er zijn natuurlijk ook veel vernieuwende ontwerpen die wèl bedoeld waren om te gebruiken, en soms zijn die zelfs prettiger, handiger of nóg herkenbaarder dan de klassieke kaarten. Dat is vooruitgang, en dat moet natuurlijk ook.Tegenwoordig zijn er toepassingen waar men vier eeuwen geleden nog geen weet van had. Binnenkort zullen we veel meer spelletjes doen op onze mobieltjes, of in een fictieve wereld, om maar iets te noemen. Daar hadden ze geen rekening mee gehouden, die middeleeuwse voorouders van ons!

Traditionele speelkaarten